Συνάντησα τον βραβευμένο με Πούλιτζερ θεατρικό συγγραφέα Ντέιβιντ Όμπερν στην Αλάσκα των Ηνωμένων Πολιτειών, στο Βαλντίζ των 4.000 κατοίκων, όπου κάθε χρόνο γίνεται ένα συνέδριο θεάτρου αποκλειστικά και μόνο για συγγραφείς και τα νέα τους έργα. Εγώ ήμουν εκεί με το έργο μου «Δον Κιχώτες» και αυτός ήταν στην κριτική επιτροπή. Ο Ντέιβιντ Όμπερν κέρδισε το βραβείο Πούλιτζερ για το έργο του “Proof” που παρουσιάστηκε και στην Ελλάδα τη σεζόν 2002-2003 στο θέατρο Μουσούρη σε σκηνοθεσία Κων/νου Αρβανιτάκη και έγινε ταινία το 2005 με πρωταγωνιστές τον Άντονι Χόπκινς, την Γκουίνεθ Πάλτροου και τον Τζέικ Τζίλενχαλ. Πώς να μιλήσεις σε ένα συγγραφέα που βλέπει τα έργα του να παίζονται στο Μπρόντγουεϊ και οφ Μπρόντγουεϊ, που συνεργάζεται με αστέρια του κινηματογράφου και καλλιτέχνες με παγκόσμια ακτινοβολία, που έχει περάσει από τη Γουόρνερ Μπρος κι έχει πάρει κι ένα Πούλιτζερ... Νομίζω ότι το μυστικό της επιτυχίας του βρίσκεται στην απλότητα. Απόλυτα συνειδητοποιημένος, με χιούμορ, χωρίς έπαρση και πολύ καλός συνομιλητής.
Έχεις πάει ποτέ στην Ελλάδα;
Όχι και το θέλω πάρα πολύ. Έχουν πάει φίλοι μου και λένε τα καλύτερα. Έχω και συγγενείς εκεί.
Έχεις στ’ αλήθεια συγγενείς στην Ελλάδα;
Περίπου. Ένας ξάδερφος της γυναίκας μου είναι παντρεμένος με Ελληνίδα. Έχουμε φιλικές σχέσεις και μας προσκαλούν συνέχεια.
Πού θα ήθελες να πας;
Στην Αθήνα και τα ελληνικά νησιά, ειδικά στην Κρήτη. Δεν έχω πάει πουθενά και θέλω να δω τα πάντα.
Είμαι σίγουρη ότι θα περάσεις υπέροχα. Γνωρίζεις Έλληνες συγγραφείς και θεατρικά τους έργα;
Φυσικά! Ο αγαπημένος μου είναι ο Αριστοφάνης. Ξεχωρίζω τους Βατράχους και τη Λυσιστράτη. Γίνονται παραγωγές αρχαίου δράματος στην Ελλάδα;
Ναι, πολύ συχνά, κυρίως το καλοκαίρι.
Μπορούν όμως οι Νεοέλληνες να καταλάβουν αρχαία ελληνικά;
Σπάνια γίνονται παραγωγές αρχαίου δράματος στα αρχαία ελληνικά. Τα έργα αποδίδονται συνήθως στα νέα ελληνικά, γίνονται διασκευές και αρκετές φορές προσαρμόζονται στα σύγχρονα ελληνικά δεδομένα. Παρουσιάζονται σε ανοιχτά θέατρα το καλοκαίρι, όπως στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου ή το Ηρώδειο.
Γνωρίζω λίγα πράγματα για τη σύγχρονη ελληνική κουλτούρα. Ίσως μόνο την ελληνική κουζίνα… (γέλια)
Πηγαίνει ο κόσμος στο θέατρο στις Η.Π.Α.;
Στη Νέα Υόρκη σίγουρα. Νομίζω ότι γενικά το θέατρο στις Η.Π.Α. είναι δυνατό. Κάθε φορά που επισκέπτομαι θέατρα σε μικρές ή μεγάλες πόλεις των Η.Π.Α. εντυπωσιάζομαι από το μεγάλο αριθμό ταλαντούχων ανθρώπων που δουλεύουν εκεί και από το πόσο σοβαρά αντιμετωπίζουν την τέχνη τους. Σχεδόν σε κάθε μικρή ή μεγάλη πόλη υπάρχει ένα θέατρο με αφοσιωμένους και ικανότατους καλλιτέχνες, συγγραφείς, σκηνοθέτες, ηθοποιούς, σκηνογράφους. Και στη Νέα Υόρκη, πιο συγκεκριμένα, έχει παρατηρηθεί ένα νέο υγιές ρεύμα από μεγάλες μη κερδοσκοπικές ομάδες που ανεβάζουν έργα σε θέατρα του Μπρόντγουεϊ. Είναι μια θετική εξέλιξη, γιατί αυτό σημαίνει ότι οι παραγωγές που γίνονται δε δέχονται πίεση από χορηγούς. Οι παραγωγές αυτές τρέχουν για 10-14 εβδομάδες, είναι εναλλακτικές και δε χρειάζεται να έχουν μεγάλα αστέρια του θεάτρου. Αλλά ανεβαίνουν στο Μπρόντγουεϊ και προσελκύουν το κοινό του. Είναι κάτι που συμβαίνει τα τελευταία δέκα χρόνια και έχω επωφεληθεί κι εγώ από αυτή τη νέα τροπή.
Οι ηθοποιοί του θεάτρου βγάζουν εδώ λεφτά; Ξέρω ότι στην Ελλάδα υπάρχουν ανυπέρβλητες δυσκολίες. Πολλοί ηθοποιοί κάνουν και άλλες δουλειές για να μπορούν να αντεπεξέλθουν.
Είναι πάρα πολύ δύσκολο. Μικρό το ποσοστό των καλλιτεχνών που τα καταφέρνουν και οι περισσότεροι από αυτούς μέσα από το μουσικό θέατρο. Η αλήθεια είναι ότι μπορείς να βγάζεις απλώς τα προς το ζην, αλλά μπορείς να κάνεις και μια περιουσία. Πάντως σε γενικές γραμμές, οι συγγραφείς που γράφουν για το θέατρο, γράφουν και για το σινεμά και για την τηλεόραση για να βιοποριστούν.
Εσύ τα βγάζεις πέρα μόνο από το θέατρο;
Κατά καιρούς. Υπάρχουν περίοδοι που ζω μόνο από το θέατρο. Υπάρχουν και περίοδοι που πρέπει να γράφω και άλλα πράγματα.
Μπορεί κάποιος που γράφει για το θέατρο να γράφει με την ίδια ευκολία και για το σινεμά;
Είναι διαφορετική η γραφή, έχει όμως αρκετά κοινά χαρακτηριστικά. Και στις δύο περιπτώσεις γράφεις διαλόγους για ηθοποιούς και λες μια ιστορία μέσα από μια δραματική πλοκή. Η σκηνοθεσία διαφέρει εντελώς στο θέατρο απ’ ότι στον κινηματογράφο. Και δεν ήμουν προετοιμασμένος γι’ αυτό. Δεν έχουν τίποτα κοινό. Όταν σκηνοθετείς ηθοποιούς στον κινηματογράφο πρέπει να είσαι 100% έτοιμος για το πλατό. Είναι συναρπαστική εμπειρία, θα ήθελα να την επαναλάβω (σ.σ. σκηνοθέτησε και έγραψε το σενάριο για την ταινία “Girl in the Park” με τη Σιγκούρνι Γουίβερ).
Διάβασα σε μια συνέντευξή σου ότι «ο κόσμος βλέπει τηλεόραση και ξεχνάει να πάει σινεμά».
Η τηλεόραση αντικατέστησε τον κινηματογράφο στον τομέα της ψυχαγωγίας. Τα καλύτερα σενάρια τα βρίσκεις στην τηλεόραση πλέον και όχι στις ταινίες μυθοπλασίας. Είναι η καλύτερη εποχή για την τηλεόραση.
Εσύ τι προτιμάς; Τηλεόραση, σινεμά ή θέατρο;
Μου αρέσει να πηγαίνω σινεμά. Πηγαίνω και σε πολλές παραστάσεις στο Μπρόντγουεϊ. Θα ήθελα να βλέπω περισσότερες παραγωγές οφ Μπρόντγουεϊ. Δε βλέπω πολλή τηλεόραση λόγω χρόνου, αλλά ενημερώνομαι όσο καλύτερα μπορώ για τις σειρές που βγαίνουν.
Αν είχες χρόνο, θα έβλεπες περισσότερη τηλεόραση;
Μάλλον όχι…
Γιατί;
Ακόμα και τις σειρές που πραγματικά μου αρέσουν, όπως το “Breaking Bad”, δεν μπορώ να τις παρακολουθήσω πάνω από μία με δύο σεζόν. Χάνω το ενδιαφέρον μου. Μετά θέλω να δω κάτι διαφορετικό.
Κέρδισες βραβείο Πούλιτζερ σε μικρή ηλικία. Ήσουν μόλις 31 ετών. Δεν έχουμε βραβεία Πούλιτζερ στην Ελλάδα, αλλά ξέρουμε ότι είναι από τα σημαντικότερα βραβεία που δίνονται στις Η.Π.Α. Πώς ήταν η ζωή σου πριν το βραβείο και πώς είναι μετά;
Η απάντησή μου θα είναι βαρετή… Η ζωή μου δεν άλλαξε και πολύ. Εξακολουθώ να είμαι παντρεμένος με την ίδια γυναίκα, έχω τους ίδιους φίλους. Είναι όμως μια τιμητική διάκριση, η οποία σε ακολουθεί για μια ζωή. Αν αύριο-μεθαύριο συντριβεί το αεροπλάνο που ταξιδεύω, οι τίτλοι των εφημερίδων θα γράψουν: «Σκοτώθηκε ο βραβευμένος με Πούλιτζερ Ντέιβιντ Όμπερν». Το βραβείο μού έδωσε πολλές ευκαιρίες, που σε άλλη περίπτωση δε θα είχα. Αλλά το βρίσκω αστείο… να έχω τόσες ευκαιρίες επειδή μερικά άτομα σε ένα γραφείο αποφάσισαν να μου δώσουν αυτό το βραβείο. Η ζωή όμως είναι άδικη… (γέλια)
Κάπου άκουσα να λες ότι το έχεις μέσα σε ένα συρτάρι καταχωνιασμένο…
Το φοράω τώρα… (γέλια) Ναι, είναι σε ένα συρτάρι.
Είσαι ήσυχος άνθρωπος. Κρατάς χαμηλό προφίλ. Διάβασα το βιογραφικό σου κι είναι τόσο μικρό, ενώ έχεις κάνει τόσα πράγματα. Είναι επιλογή σου;
Θέλω απλώς να κάνω τη δουλειά μου όσο καλύτερα μπορώ. Ποτέ δε με ενδιέφερε να έχω ένα «δημόσιο προφίλ». Με ενδιέφερε να δουλεύω. Μου αρέσει όμως να πηγαίνω σε πάρτι και πρεμιέρες. Μου αρέσει να περνάω χρόνο με ηθοποιούς, με αστέρια του κινηματογράφου, αλλά δεν είναι στις άμεσες προτεραιότητές μου.
Μπορείς να συνδυάσεις την οικογενειακή ζωή με τα πάρτι;
(γέλια) Ναι, δεν πηγαίνω και τόσο συχνά σε πάρτι!
Ρωτάω, γιατί απ’ ότι ξέρω οι συγγραφείς είναι μοναχικοί τύποι…
Είναι κάτι που πρέπει να κάνεις. Ξέρεις ότι πρέπει να περάσεις πολλές ώρες μόνος, καθισμένος σε ένα γραφείο, παίζοντας με τις λέξεις. Είναι ο λόγος που μου αρέσει να σκηνοθετώ: σηκώνομαι από την καρέκλα και δουλεύω με άλλους ανθρώπους.
Πότε σκηνοθέτησες για πρώτη φορά;
Όταν ήμουν φοιτητής, σκηνοθέτησα δικά μου έργα στο θέατρο με φίλους ηθοποιούς. Δε μου αρέσει όμως να σκηνοθετώ τα έργα μου. Είχα τη χαρά να συνεργαστώ με άλλους καταξιωμένους σκηνοθέτες που σκηνοθέτησαν έργα μου και αυτό μου άρεσε περισσότερο. Ανακάλυψα ότι μου αρέσει να σκηνοθετώ κλασικά έργα και έργα από νέους συγγραφείς. Αυτό πιστεύω ότι με κάνει καλύτερο συγγραφέα.
Πολλά από τα έργα σου έχουν επιστημονικό περιεχόμενο. Εσύ όμως έχεις σπουδάσει Αγγλική φιλολογία. Από πού εμπνέεσαι και πόσο δύσκολο είναι να γράφεις τέτοιου είδους έργα;
Δεν είναι δύσκολο. Γι’ αυτό μου αρέσει να είμαι συγγραφέας, επειδή κατά κάποιο τρόπο κάνω και δημοσιογραφική έρευνα. Συναντάς «περίεργους» επιστήμονες, κάνεις παρέα μαζί τους, καταλαβαίνεις περίπου πώς λειτουργεί ο εγκέφαλός τους. Ποτέ δεν είπα ότι θα γράφω αποκλειστικά και μόνο έργα επιστημονικού περιεχομένου. Και αρκετά από τα έργα μου δεν είναι έτσι. Απλώς, σου έρχεται η ιδέα ή το θέμα στο μυαλό και κολλάει. Σε ενδιαφέρει το πώς ένας άνθρωπος αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα και προκύπτει ένα θεατρικό έργο.
Το “Proof” ήταν μεγάλη επιτυχία. Παρουσιάστηκε και στην Ελλάδα με sold out παραστάσεις. Πέρασαν αρκετά χρόνια από τότε που το έγραψες. Θα έκανες σήμερα αλλαγές;
Καλή ερώτηση. Είχα σκεφτεί το ενδεχόμενο μερικών αλλαγών, γιατί είμαι πιο μεγάλος τώρα και πιο έμπειρος, αλλά νομίζω ότι, αν μπεις σε αυτή τη διαδικασία, δε σταματάς ποτέ. Είναι καλύτερο να επενδύσεις την ενέργειά σου σε ένα καινούριο έργο. Έκανα πολύ μικρές αλλαγές όταν ξαναπαρουσιάστηκε πρόσφατα, όπως για παράδειγμα να αντικαταστήσω το e-mail με το twitter. Όταν έγραψα το “Proof” το e-mail ήταν κάτι καινούριο, όπως είναι σήμερα το twitter.
Ποιο είναι το αγαπημένο σου έργο;
Ο θείος Βάνιας.
Φαντάζομαι ότι ο Τσέχωφ είναι και ο αγαπημένος σου συγγραφέας; Είναι Ευρωπαίος…
Νομίζω ότι για τους περισσότερους συγγραφείς ο Τσέχωφ είναι ο αγαπημένος θεατρικός συγγραφέας.
Γιατί;
Είναι μυστήρια η τεχνική του. Δύσκολο να τη μιμηθείς. Τη μελετάς συνέχεια και πάλι δεν μπορείς να την κατανοήσεις. Έχει μια ευφυΐα μοναδική.
Υπάρχουν τόσοι νέοι συγγραφείς. Τι κάνει ένα έργο να ξεχωρίσει στις μέρες μας;
Δύσκολη ερώτηση. Στην καρδιά κάθε έργου που έχει επίδραση στο κοινό βρίσκεται η επιθυμία του συγγραφέα να επικοινωνήσει κάτι που τον ενοχλεί, που τον προβληματίζει σε προσωπικό επίπεδο. Είτε το έργο είναι αυτοβιογραφικό είτε όχι. Ένα από τα έργα που διάβασα πρόσφατα και μου άρεσε πολύ λέγεται “Mr. Burns” της Anne Washburn που μιλάει για τους... Simpsons! Στο μέλλον, μετά την καταστροφή του κόσμου, το μόνο που έχει απομείνει ως ανάμνηση είναι μερικά επεισόδια των Simpsons και η ανθρωπότητα προσπαθεί να διατηρήσει αυτή τη γνώση. Η δράση λαμβάνει χώρα μετά από εκατοντάδες χρόνια και βλέπεις ότι οι άνθρωποι προσπαθούν να συνδέσουν το παζλ της προηγούμενης ζωής από τους... Simpsons. Είναι βαθυστόχαστο έργο. Μάλλον αυτό που προβληματίζει τη συγγραφέα είναι το πώς η γνώση μεταλαμπαδεύεται από γενιά σε γενιά και τι τελικά φτάνει στο σήμερα.
Είναι ένα ερώτημα που τίθεται αρκετά συχνά και στην Ελλάδα, όπου έχουμε μια σημαντική κληρονομιά από τους αρχαίους Έλληνες. Είναι όμως αντιπροσωπευτική;
Ακριβώς. Έχουμε ένα μικρό δείγμα από τα έργα των αρχαίων συγγραφέων. Πώς ξέρουμε ότι είναι αντιπροσωπευτικά εκείνης της εποχής; Είναι ό,τι έχει διασωθεί από ένα πολύ μακρινό παρελθόν.
Λες σε μια συνέντευξή σου ότι θα ήθελες τα εισιτήρια του θεάτρου και του κινηματογράφου να έχουν την ίδια τιμή για τους μαθητές/τριες των δημόσιων σχολείων.
Το θέατρο θα πρέπει να είναι προσβάσιμο σε όλους. Δεν έχω διδάξει πολύ, αλλά έχω διδάξει αρκετά σε μαθητές/τριες Γυμνασίου. Τους αρέσει πολύ να κάνουν θέατρο. Δε βλέπουν όμως θέατρο. Βλέπουν κυρίως τηλεόραση και σινεμά.
Επειδή είναι ακριβό;
Ναι.
Ακόμα και οφ Μπρόντγουεϊ;
Ακόμα κι εκεί. Το αμερικανικό θέατρο οφείλει να ανοίξει τις πόρτες του σε όσο το δυνατόν περισσότερο κόσμο.
Και πώς θα πληρωθούν οι ηθοποιοί, οι συγγραφείς, οι σκηνοθέτες, οι παραγωγοί, αν το εισιτήριο είναι χαμηλό;
Με επιδότηση από το κράτος. Κάτι που συμβαίνει σε όλες τις άλλες χώρες εκτός από τη δική μας.
Κάποτε έδιναν επιχορηγήσεις και στην Ελλάδα, σήμερα όχι και τόσο...
Η επιχορήγηση χρειάζεται. Το βρετανικό θέατρο είναι τόσο δυνατό, γιατί επιχορηγείται.
Τι συμβουλή θα έδινες σε έναν νέο καλλιτέχνη;
Αν είσαι νέος ή και μεγαλύτερος σε ηλικία, το καλύτερο που έχεις να κάνεις είναι να ιδρύσεις μια εταιρία θεάτρου με τους φίλους σου και να ανεβάζεις δικές σου παραγωγές. Όλες οι καριέρες στο θέατρο ξεκινούν κάπως έτσι. Άμεσα ή έμμεσα. Έρχονται πολλά παιδιά που μόλις έχουν τελειώσει το σχολείο και μου λένε «δεν ξέρω πού να πάω, Νέα Υόρκη, Λος Άντζελες ή Σικάγο». Εγώ λέω: «πήγαινε εκεί που είναι οι φίλοι σου, εκεί που είναι οι άνθρωποι, με τους οποίους θέλεις να κάνεις θέατρο». Έτσι χτίζονται οι καριέρες. Δε χτίζονται με το να στέλνεις ηλεκτρονικά τα έργα σου σε ξένους.
Θα ήθελες να προσθέσεις κάτι τελευταίο;
Γεια σου, Ελλάδα! Θα χαρώ να τα πούμε σύντομα.
Ευχαριστώ πολύ.
Κι εγώ ευχαριστώ.
Δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στο artmag.gr
